Bit, insan kafa derisindeki kandan beslenen minik böceklerdir. Pediculosis capitis adı verilen bitler, çocukları daha fazla etkilemektedir ve genellikle bit bulunan saçlardan diğerinin saçlarına doğrudan bulaşma yolu oluşmaktadır. Saçta bit oluşması, kişisel hijyen eksikliği ya da kirli bir yaşam ortamı belirtisi anlamına gelmemektedir. Ayrıca bitler, bakteriyel ya da viral enfeksiyon hastalıkları taşımamaktadır.
Reçetesiz ve reçeteli ilaçlar yardımı ile bitlerden kurtulmak mümkündür. Bit tedavisinde dikkat edilmesi gereken husus, saçların ve kafa derisinin bit yumurtalarından (sirke) tamamen temizlendiğinden emin olmaktır. Bitlerden arınmak için bir dizi evsel çare bulunmaktadır. Fakat, bu yöntemlerin etkileri ile ilgili klinik bulgular oldukça az sayıdadır.
Oluşum Nedenleri
Taba ya da gri renkli olan bitlerin boyutları bir çilek tohumu (siyah kısımları) kadardır. Bu böcekler kafa derisinden sağladıkları insan kanı ile beslenmektedirler. Dişi bitler, yumurtalarının saç tellerine tutunması için, yapışkan bir madde üretmektedirler. Bir yumurtanın kuluçka için ideal sıcaklığını sağlayan ortam, bağlandığı tabandan yaklaşık olarak 4 milimetrelik uzaklıktaki mesafedir.
Bitin Yaşam Döngüsü
Bir bit yumurtası, kuluçkadan sekiz ya da dokuz gün sonra yumurtasından çıkmaktadır. Bu aşamadan sonra, bitin daha olgunlaşmamış şekline nimfa adı verilmektedir. Bir nimfa yaklaşık olarak 9 ile 12 gün arasında olgunlaşmaktadır ve böylece bit oluşmaktadır. Yetişkin bir bit ise üç ile dört hafta boyunca yaşayabilmektedir.
Bulaşma Şekli
Bitler, sürünerek yavaş şekilde ilerlerler ve zıplamaz ya da uçmazlar. En yaygın şekilde bit, saçlarında bit olan birisi ile direkt temas kurulması yoluyla bulaşmaktadır. Bu nedenle, okuldaki çocuklar arasında oyun oynama sırasında ya da aile bireyleri arasında bitlerin bulaşması durumu daha sık yaşanmaktadır. Ayrıca, kuru saçların fırçalanması sonucu elektriklenmesi ile, kısa mesafedeki bitlerin hava yolu ile bulaşabildiğine dair bazı bulgular da bulunmaktadır.
Bitin dolaylı yoldan aktarımı olası değildir, fakat bitler bir kişiden diğerine şu şekilde bulaşabilmektedir;
Şapkalar, eşarplar ve atkılar,
Fırçalar ve taraklar,
Saç aksesuarları (toka vb.),
Kulaklıklar,
Yastıklar,
Mobilya döşemeleri, kumaşları,
Havlular.
Ayrıca, zaten bit bulaşmış olan bir kişinin şapkasının, diğerleri ile aynı kancada takılı olması ya da bu gibi eşyaların aynı dolaplarda tutulması yoluyla da bitler bulaşabilmektedir.
Tanı ve Testler
Amerikan Pediatri Akademisi’ne göre, bitlerin teşhis edilmesi en iyi standart, etkin şekilde kafa derisinde faaliyet gösteren canlı bitleri ve sirkeleri belirlemektir. Bitleri belirlemek için ise, ıslak ya da yağlandırılmış saçların incelenmesi tavsiye edilmektedir. Doktor, ince ve sıkı dişli bir tarak yardımı ile saçları dikkatli bir şekilde tarayarak, eğer varsa bitlerin tarağın dişlerine sıkışmasını sağlayacaktır. Böylece bit olup olmadığı anlaşılabilir. Eğer bu işlem ile herhangi bir canlı bit bulunmaz ise, emin olunmak için ikinci defa aynı işlem yapılır.
Sirkelerin belirlenmesi: Doktor çocukların saçlarında bit taraması yaparken aynı zamanda sirke taraması da yapmaktadır. Bu işlem sırasında doktor Wood ışığı denilen özel bir ışık yardımı ile sirkeleri bulmaya çalışır. Bu ışık, sirkelerin mavimsi renklerde gözükmesini sağlamaktadır. Fakat sirkelerin tespit edilmiş olması, kesin bir şekilde aktif bit olduğunun doğrulanması anlamına gelmemektedir.
Canlı bir sirke, kafa derisinde kuluçkaya yatmak zorundadır. Sirkeler kafa derisinde 6 milimetreden daha büyük şekilde ölü ya da içi boş şekilde bulunmaktadır. Şüpheli sirkeler ise mikroskop altında incelenmektedir. Eğer cansız sirkeler bulunduysa, bunlar muhtemelen önceden gerçekleşmiş olan bitlenmenin kalıntılarıdır ve aktif bir bitlenmenin kanıtı değillerdir.
Bit Tedavisi Nasıl Yapılır?
Doktor, bitlerin ve sirkelerinin yok edilmesi için, reçetesiz olarak satılabilen ilaçları tavsiye edebilir. Bu ilaçlar, son zamanlarda yüklenmiş olan yumurtaların yok olmasını sağlamaz. Bu nedenle uygun bir şekilde zamanlanmış olan ikinci bir tedavi ile, sirkelerin yetişkin olmasından önce, nimfa halindeyken yok edilmesi sağlanmaktadır. Bu doğrultuda bit tedavisi aşağıda belirtildiği şekildedir;
1.Reçetesiz Ürünlerle Tedavi
Kasımpatı çiçeği özünden sağlanan bir kimyasal olan piretrin bazlı olan bu reçetesiz ilaçlar, bitler için toksin özelliktedir. Bu kimyasal uygulanmadan önce saçlar, herhangi bir sabun ya da şampuan olmaksızın yıkanmalıdır. Piretrin bazlı ilaç ile yıkanan saçları, beyaz sirkeyle durulamak ise, saç diplerine yapışmış olan bit yumurtalarının (sirkelerin) dökülmesine yardımcı olmaktadır. Bu işlemleri uygularken, ürünün paketinde yazan talimatlara uyacak şekilde hareket ederek, saçları önerilen süre boyunca bekletmek ve sonrasında da ılık su ile yıkamak faydalı olacaktır. Reçetesiz ilaçlar ise şu şekildedir;
Permetrin (Nix): Bu ilaç, Piretrin’in suni bir versiyonudur. Yan etkileri ise, kafa derisinde kızarıklık ve kaşınmadır.
Katkı maddeli piretrin (Rid, A-200 Lice Killing): Bu ilaç, piretrin ile diğer bazı kimyasalların karışımı şeklindedir ve toksinlik açısından zengindir. Yan etikleri ise, kafa derisinde kızarıklık ve kaşıntıdır. Fakat bu ilacı, kasımpatı ya da Yakupotu çiçeğine karşı alerjisi olan kişiler kullanmamalıdır.
2.Reçeteli İlaç Tedavisi
Bazı coğrafi bölgelerde bitler, reçetesiz ürünlere karşı direnç geliştirmişlerdir. Ayrıca, reçetesiz ilaç tedavisi bazı yanlış kullanımlardan dolayı başarılı bir sonuç vermemiş olabilir. Ama eğer, doğru uygulandığı halde reçetesiz ilaç tedavisi başarılı olmamış ise, bu defa doktor reçeteli ilaç tedavisini uygun görecektir. Bu reçeteli ilaçlar şu şekildedir;
Benzil alkol (Ulesfia): Bu ürün bitler için toksik değildir, fakat bitleri oksijenden mahrum ederek yok etmektedir. Yan etkileri ise, kafa derisinde kızarıklık ve kaşıntı şeklindedir. Tıbbi malzemelerin dezenfekte edilmesinde de kullanılan benzil alkolün, nöbetler yaşanmasına ve yeni doğan bebeklerde ciddi reaksiyonların yaşanmasına neden olabileceği belirlenmiştir. Bu nedenle, benzil alkolün 6 aylıktan küçük olan bebeklerde kullanılması uygun değildir.
Malathion (Ovide): Malathion ilaçların kullanımına 6 yaş ve üstü çocuklar için izin vardır. Bu ilaçlı şampuan saça uygulanır ve sekiz ile on iki saat boyunca doğal şekilde kurumaya bırakılır. İlaç yüksek oranda alkol içerdiği için, saçlar saç kurutma makinesine maruz bırakılmamalıdır.
Lindan: Bu ilaçlı şampuanın, nöbet geçirme de dahil olmak üzere ciddi yan etkilere neden olma riski vardır. Bundan dolayı genellikle, diğer tedavilerin cevap vermemesi durumunda son çare olarak tercih edilmektedir. Ayrıca bu ilaç çocukların kullanımı için, Amerikan Pediatri Akademisi tarafından önerilmemektedir. FDA’ya göre ise, 50 kilonun altındaki kişiler, hamileler, emziren kadınlar, nöbet geçirme öyküsü olan kişiler ve HIV enfeksiyonu olan kişiler, bu ilaçtan uzak durmalıdır.
Belirtiler
Bir kişi, kendisine bit bulaştığının farkında olmayabilir. Ancak, bit bulaşmasının genel belirtileri şu şekildedir;
Kaşınma: Kafa derisinde, ensede ve kulaklarda kaşınma, bit bulaşmasının en yaygın belirtisidir. Bu kaşınmanın nedeni, bitlerin üretmiş olduğu özel salgıya karşı vücudun alerjik tepki vermesidir. Bir kişiye bitin bulaştığı ilk andan itibaren, iki ile altı hafta arasında kaşıntı yaşanmayabilir.
Kafa derisindeki bitler: Bitler saç diplerine saklandıkları için onların yerlerini tespit etmek zor olabilir. Ayrıca bitler oldukça küçük noktalar halindedir.
Saç diplerindeki bit yumurtaları (sirkeler): Sirkeler saç köklerine sımsıkı bağlı şekildedirler. Kuluçkadaki sirkeler ise, saç rengine uygun şekilde kamufle oldukları ve çok küçük oldukları için, kolayca fark edilmezler. Sirkeler, ensedeki ve kulak yakınlarındaki saçlar boyunca daha belirgin şekilde görülmektedirler. Boş sirkeleri ise fark etmek daha kolaydır, çünkü onlar daha açık renklidirler. Ancak, sirkelerin var olması, kesin olarak bir bitlenme durumu olduğunu göstermeyebilir.
Risk Faktörleri
Bitler saçtan-saça temas yoluyla yayıldığı için, okula giden çocuklarda ve gençlerde ve oyun çağındaki küçük çocuklarda oluşması riski daha yüksektir.
Komplikasyonlar
Çocuklarda bitlerden dolayı kafa derisinde yaşanan kaşıntılar çok şiddetli geliştiği takdirde, kafa derisinde birtakım çizikler ve yaralar oluşabilir. Bu yara ve çizikler nedeniyle enfeksiyonların gelişmesi söz konusu olabilir.
Yaşam Stili ve Evsel Çareler
Eğer bitlerden kurtulmak için ilaç kullanmayı tercih etmiyorsanız, bazı evsel yöntemleri kullanabilirsiniz. Fakat, bu tür tedavilerin etkinliğinin çok az sayıda klinik kanıtı bulunmaktadır. Bu alternatif yöntemler şu şekildedir;
Islak tarama: Saçları ıslak haldeyken, çok ince ve sıkı dişleri olan bir tarak yardımı ile taramak, bitlerin ve sirkelerin düşmesine yardımcı olabilir. Araştırmalar bu yöntemin etkinliği konusunda emin değildir. Ayrıca bu işlem sadece bir defa yapılmamalıdır ve en az iki kere tekrarlanmalıdır. Bu tarama işlemi birkaç hafta boyunca, her üç ya da dört günde bir uygulanmalıdır.
Uçucu yağ özleri: Küçük çaplı klinik çalışmalar, bazı doğal bitkisel yağların, bitler ve sirkeler için toksin özellikte olduğunu göstermiştir. Bu yağ özleri şu şekildedir;
Çay ağacı yağı,
Anason yağı,
Ylang ylang yağı,
Birçok bitki yağında bulunan bir kimyasal bileşen olan nerolidol.
Bu ürünler, FDA tarafından onaylanmış ilaçlar için kullanılan güvenlik, etkinlik ve üretim standartlarını karşılamak için uygun değildir.
Boğucu ajanlar: Bir dizi ev ürünü, bitlerden kurtulmak için kullanılmaktadır. Bu yöntemler, bitlerin ve sirkelerin oksijenden maruz kalmasını ve boğulmasını sağlamaktadır. Boğucu ajanlar saça uygulandıktan sonra sarılıp, tüm gece boyunca bekletilmeli ve sonrasında durulanmalıdır. Sirke ve bitlerin boğulmasını sağlayan bu maddeler ise şu şekildedir;
Mayonez,
Zeytinyağı,
Tereyağı,
Vazelin.
Ev temizliği: Genellikle bitler, kafa derisinden uzakta bir gün dahi yaşayamazlar ve eğer kafa derisi yakınlarında uygun sıcaklığı bulamazlar ise yumurtlayamazlar. Bu nedenle, ev eşyaları üzerinde kalan bitlerin yaşama şansı azdır. Fakat önlem olarak, bitten etkilenen kişinin, son iki gün içinde kullanmış olduğu eşyalarını dezenfekte etmesi faydalı olacaktır. Bu temizleme önerileri ise şu şekildedir;
Eşyaları yaklaşık olarak 55 santigrat derecede sabunlu su ile yıkamak ve yüksek ısı yardımıyla kurulamak,
Tarak, fırça ve saç aksesuarlarını sıcak ve sabunlu su ile dezenfekte etmek,
Yıkanamayan ürünleri kilitli bir plastik torba içinde iki hafta boyunca saklamak,
Zemin, döşeme, halı ve mobilyaları iyice vakumlamak ve süpürmek.
NOT: Ayrıca, bitlerin ve sirkelerin yok edilmesi için, gaz yağı ya da benzin gibi tehlikeli ve zararlı maddelerin kesinlikle kullanılmaması gerekmektedir.
Korunma Yöntemleri
Özellikle çocuklar arasında bitlerin bulaşmasını önlemek bir hayli zordur. Çünkü çocuklar, okuldayken arkadaşlarıyla sürekli temas halindedirler. Ancak çocukların, şapka, atkı ve bere gibi eşyalarını asabilecekleri kendilerine özel kancaları ya da tarak, fırça ve toka gibi eşyalarını koyabilecekleri kendilerine ait dolaplarının bulunması, bit bulaşma riskini azaltmaya yardımcı olacaktır.
Bir Cevap Yazın